Ο αρχαιολογικός χώρος στη θέση Άγιος Νικόλαος Πάλλων υπάγεται στα γεωγραφικά όρια του αρχαίου δήμου των Αλών Αιξωνίδων. Τα ανασκαφικά ευρήματα επιβεβαιώνουν τη χρήση του κατά την κλασική, ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο. Στους κλασικούς χρόνους χρονολογούνται τμήμα ταφικού περιβόλου και δρόμος. Κατά τους ρωμαϊκούς/υστερορωμαϊκούς χρόνους στον χώρο λειτούργησε εργαστήριο κεραμικής, ενώ οι δύο έως τώρα ανασκαμμένοι κλίβανοι θεμελιώθηκαν εντός του κλασικού περιβόλου. Ανατολικά των κλιβάνων και σύγχρονη με αυτούς αναπτύσσεται εγκατάσταση αποτελούμενη από 25 τουλάχιστον δωμάτια. Στους βυζαντινούς χρόνους ιδρύονται δύο ναοί (Ναός 1 και Ναός 2) που ανήκουν στον τύπο της βασιλικής. Το τοπωνύμιο «Άγιος Νικόλαος Πάλλων», που σώζεται από προφορικές μαρτυρίες για τη θέση, πιθανόν να συνδέεται με τους ναούς αυτούς. Μάλιστα, ο Ναός 1 έχει χρησιμοποιήσει στη θεμελίωσή του τον βόρειο και ανατολικό τοίχο του κλασικού ταφικού περιβόλου. Ο χώρος στους Πάλλους παρουσιάζει ένα μοναδικό πλεονέκτημα, αφού πρόκειται για απαλλοτριωμένο αρχαιολογικό χώρο εντός του πυκνού οικιστικού ιστού της σύγχρονης πόλης, στον οποίο σώζονται κατάλοιπα κλασικής, ρωμαϊκής και βυζαντινής εποχής που μαρτυρούν την αδιάλειπτη συνέχεια της κατοίκησης στην περιοχή και φωτίζουν άγνωστες έως τώρα πτυχές της ιστορίας της. Η ανασκαφή έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα, αφού διεξάγεται κατά κύριο λόγο με τη συμμετοχή φοιτητών από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και φοιτητών από Πανεπιστήμια της Αμερικής και της Αυστραλίας του Διεθνούς Κέντρου Ελληνικών και Μεσογειακών Σπουδών (ΔΙΚΕΜΕΣ-CYA).
Πηγή εικόνων: Αρχείο Συστηματικής Ανασκαφής Αγίου Νικολάου Πάλλων, Γιάννης Ασβεστάς
