Η ανασκαφή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στη θέση «Βρυόκαστρο» της Κύθνου και στη νησίδα Βρυοκαστράκι άρχισε το 2002 και συνεχίζεται έως σήμερα και έχει φέρει στο φως την αρχαία πόλη της Κύθνου. Η κατοίκηση στην ακρόπολη ήταν αδιάλειπτη από τον 12o αι. π.Χ. έως και τον 6o -7o αι. μ.Χ. Οι αρχαιότητες στο λόφο του Βρυόκαστρου εντοπίζονται σε διαδοχικά πλατώματα. Από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις είναι το ασύλητο ιερό των αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων. Ο δίδυμος ναός του βρέθηκε άθικτος, με όλα τα πολύτιμα αφιερώματα στη θέση τους. Νότια του ναού ανασκάφτηκαν δύο βωμοί καθώς και ένας εκτεταμένος «αποθέτης» που περιείχε εκατοντάδες πολύτιμα αναθήματα. Πρόκειται για μία από τις πλουσιότερες αποθέσεις ευρημάτων στις Κυκλάδες που περιείχε αγγεία, ειδώλια, κοσμήματα, εργαλεία, πολύτιμους λίθους, σφραγιδόλιθους κ.ά. Δυτικά του ιερού εντοπίζεται ένα μνημειακό ανάλημμα και κοντά σε αυτό ένα δημόσιο κτίριο-πιθανόν πρυτανείο- της κλασικής- ελληνιστικής περιόδου. Στο Άνω πλάτωμα του λόφου έχει ανασκαφεί συγκρότημα δημοσίων κτιρίων των κλασικών-ελληνιστικών χρόνων που ταυτίζονται με ιερά του Ασκληπιού, των Σαμοθρακίων Θεών και της Αφροδίτης, καθώς και μία απιόσχημη δεξαμενή βάθους 7,5 μ., στο εσωτερικό της οποίας είχαν απορριφθεί πολλά αγγεία, αλλά και μαρμάρινα αγάλματα.
Το 2018 άρχισε η ανασκαφή της βραχονησίδας Βρυοκαστράκι που κατά την αρχαιότητα αποτελούσε τμήμα του λόφου της αρχαίας πόλης. Άλλωστε, υποβρύχια έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί στον όρμο του Μανδρακίου, το αρχαίο δηλαδή λιμάνι του Βρυοκάστρου, έφερε στο φως τμήμα του καταβυθισμένου παράκτιου οχυρωματικού τείχους και σημαντικά μαρμάρινα γλυπτά της ρωμαϊκής περιόδου. Στο Βρυοκαστράκι ήρθαν στο φως σημαντικά αρχαία κατάλοιπα που χρονολογούνται από την Πρωτοκυκλαδική Εποχή (3η χιλιετία π.Χ.) έως και τον 7ο αι. μ.Χ. Το πιο σημαντικό είναι ένα μνημειώδες ιερό των Γεωμετρικών-κλασικών χρόνων, επίμηκες κτίριο της ύστερης αρχαιότητας με πολλά δωμάτια και μία τρίκλιτη πρωτοβυζαντινή βασιλική, μία από τις καλύτερα σωζόμενες στις Κυκλάδες. Η ανασκαφή της αρχαίας πόλης της Κύθνου δεν έχει μόνο σπουδαία αρχαιολογική-ιστορική σημασία, αλλά και εκπαιδευτική, καθώς δεκάδες φοιτητές κάθε χρόνο εκπαιδεύονται σε αυτήν.
Πηγή εικόνων: Κώστας Ξενικάκης
