Η Ρήνεια (οι «Μεγάλες Δήλες» για τους σημερινούς Μυκονιάτες) ταυτίζεται με το νησί της Ορτυγίας όπου, σύμφωνα με τον Ομηρικό ύμνο στον Απόλλωνα, γεννήθηκε η Άρτεμις. Μετά την παραχώρηση τμήματος της Ρήνειας στο ιερό του Δηλίου Απόλλωνα από τον Σάμιο τύραννο Πολυκράτη τον 6ο αι. π.Χ., ένα τμήμα του νησιού πέρασε στην επικράτεια της Δήλου και λειτούργησε ως τόπος ταφής και γέννησης των Δηλίων μετά και τη δεύτερη κάθαρση που πραγματοποίησαν οι Αθηναίοι το 426/5 π.Χ. στο ιερό νησί. Εκτός από το εντυπωσιακό δηλιακό νεκροταφείο και τα δέκα αγροκτήματα που εκμεταλλευόταν το δηλιακό ιερό του Απόλλωνα στη Ρήνεια, εκεί υπήρχαν και δύο δηλιακά ιερά, ένα αφιερωμένο στην Άρτεμη -από τα σημαντικότερα της δηλιακής επικράτειας- και ένα στον Διόνυσο. Στη βορειοδυτική πλευρά του νησιού (στις σημερινές «Επάνω Δήλες») βρίσκεται η αρχαία πόλη της Ρήνειας με τα νεκροταφεία και τα ιερά της. Στη βορειοανατολική ακτή σώζονται επίσης τα ερείπια του «λοιμοκαθαρτηρίου Δήλου» από όπου πέρασε το 1901 ο Κ. Καβάφης στο πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα. Σήμερα η Ρήνεια είναι χωρισμένη σε «παρτίδες», δηλαδή αγροτικές εκτάσεις που εκμισθώνονται από Μυκονιάτες και διατηρεί σε μεγάλο βαθμό ανέγγιχτο τον επί αιώνες κατά κύριο λόγο αγροτοκτηνοτροφικό χαρακτήρα της. Από το 2019 η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, διενεργεί εντατική επιφανειακή έρευνα στο νησί προκειμένου να τεκμηριώσει το σύνολο των πολυάριθμων ορατών καταλοίπων και κατασκευών διαχρονικά με στόχο τόσο τη θεσμική προστασία τους όσο και την κατανόηση βασικών ιστορικών ερωτημάτων για τη σχέση της Δήλου με τη Ρήνεια και τον ρόλο της τελευταίας στην αιγαιακή ιστορία. Στην έρευνα συμμετέχουν ελληνικά και ξένα Πανεπιστήμια καθώς και η Γαλλική Σχολή Αθηνών.
Πηγή εικόνων: Αρχείο Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων
