Η Μονή Σαμουήλ είναι κτισμένη σε ένα ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς φαράγγι στη δυτική πλαγιά της βουνοκορφής «Σωτηρίτσα» του Ταϋγέτου, ανάμεσα στα χωριά Σαϊδώνα και Εξωχώρι της Μεσσηνιακής Μάνης. Το Σαμουήλι, όπως λέγεται από τους ντόπιους, οφείλει την ονομασία του στον ιδρυτή, μοναχό Σαμουήλ Παναγιωτάκη. Πρόκειται για τυπικό παράδειγμα καστρομονάστηρου με περίβολο και πύργο που προστατεύουν το καθολικό. Κατά την Τουρκοκρατία μαζί με τη Μονή της Βαϊδενίτσας και τον πύργο του καπετάν Κιτρινιάρη αποτελούσαν το οχυρό τρίγωνο της Σαϊδώνας για άμυνα και φύλαξη των χωριών της Καρδαμύλης και της Ανδρούβιστας από επιδρομές Τούρκων. Σε επιγραφή στο καθολικό αναγράφεται το έτος «1633» που αντιστοιχεί είτε στην ίδρυση είτε στην αγιογράφησή του. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Έχει κάτοψη ελεύθερου σταυρού με τρούλο στην ένωση των κεραιών του και είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες που φιλοτεχνήθηκαν σε τουλάχιστον δύο φάσεις, στο α’μισό του 17ου αιώνα και περίπου το 1760. Την περίοδο του Αγώνα του 1821, αλλά και στα νεότερα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης (1941-44) η Μονή ήταν καταφύγιο για πολλούς αγωνιστές. Μέχρι και την περίοδο του Μεσοπολέμου ζούσαν λίγοι καλόγεροι στα κελιά της Μονής που αποτελούσε μετόχι του Μεγάλου Σπηλαίου. Εξαιτίας της ερήμωσής του, των δύσκολων περιβαλλοντικών συνθηκών και της γήρανσης των υλικών, το μνημειακό σύνολο αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα. Η ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ συνέδραμε με τις δωρεές της στην προσπάθεια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας για την προστασία του ιστορικού καστρομονάστηρου αναλαμβάνοντας τη συντήρηση των τοιχογραφιών του καθολικού και την επισκευή της στέγης του, καθώς και την εκπόνηση της μελέτης αποκατάστασης του μισογκρεμισμένου πύργου.
